ខាងក្រោមជាពាក្យខ្មែរមួយចំនួនដែលខ្ញុំបានឃើញនៅសៀវភៅ វេយ្យាករណ៍ខ្មែរ របស់លោកគ្រូ ឈុន លិះ។ ពាក្យទាំងនេះ ត្រូវបានយកមកប្រើមួយចំនួន និងពាក្យមួយចំនួនបានកប់បាត់អត់មានអ្នកស្គាល់។ ឧទាហរណ៍ពាក្យ កសិករ មានន័យថា អ្នកធ្វើស្រែចម្ការ, កម្មករ អ្នកធ្វើការដោយកម្លាំង, កិន្នរ ឈ្មោះសត្វបក្សី, កុមារ ក្មេងប្រុស… ជាពាក្យដែលគេយកមកប្រើញឹកញាប់ ចំណែកពាក្យមួយចំនួនទៀតដែលគេមិនមានពាក្យមួយសម្រាប់ប្រើ គេច្រើនប្រើពាក្យផ្សំទៅវិញ ក្នុងនោះមាន អ្នក+កិរិយាសព្ទ(+នាម) ឬ ជាង+នាម ដែលមានដូចជា ជាងថ្នាំ ជាងឈឺ អ្នកជំងឺ អ្នករៀន ។ល។ សូមមើលពាក្យទាំងនេះខាងក្រោម៖
- កុម្ភការ – ជាងធ្វើក្អមឆ្នាំង
- កំណោរ – ជាងកោរសក់
- ចិត្តករ – ជាងគំនូរ
- ចំបួរ, ចម្បួរ – ចំបួរខាងម្ដាយ
- ឆាយាធរ – ព្រះចន្ទ
- ជលធរ – មេឃ
- ជូតការក៍ – អ្នកលេងល្បែងស៊ីសង
- ជំបួរ – ជួរវង្សត្រកូលខាងប្រុស
- ទេពនិករ – ពពួកទេវតា
- និសាករ – ព្រះចន្ទ
- និសាចរ – អ្នកត្រាច់ចរក្នុងពេលវេលាយប់
- បរិពារ, បរិវារ – អ្នកហែហម
- បារគូ – អ្នកដល់ត្រើយនៃវិជ្ជា
- ពាឌីរ – កូនឈ្នួល
- ពាណិជ្ជការ – អ្នកធ្វើជំនួញ
- ភត្តការ, ភត្តការី – អ្នកចម្អិនអាហារ
- ភត្តាភិហារ – អ្នកចាត់ចែងភោជន
- ភមរ – ឃ្មុំ
- ភិក្ខាចរ – អ្នកដើរសុំទាន
- ភិន្នោទរ – បងប្អូនកើតពីមាតាផ្សេងគ្នារួមបិតាតែមួយ
- ភោជនាគារ – ផ្ទះលក់ម្ហូបអាហារ
- មណីការ – ជាងច្នៃត្បូង ឬពេជ្រ
- មាលាការ – អ្នកក្រងផ្កា
- យៅវ៍ – ក្រមុំ, កំលោះ
- រជក, រជកី ឬ រជិកា(ស្រី) – អ្នកជ្រលក់សំពត់ ឬអ្នកលាបថ្នាំពណ៌
- រជនី – រាត្រី
- រជនីករ – ព្រះចន្ទ
- រជនីចរ – បិសាចត្រេចក្នុងពេលយប់
- រតនករ – អ្នកដឹងត្បូង
- រថការ – អ្នកធ្វើរថ
- រាជស្រឹង្គារ – ស្រីព្រះស្នំ
- លញ្ឆការ – ជាងឆ្លាក់ត្រា
- លិបិការ – ជាងឆ្លាក់អក្សរ, ឆ្លាក់ក្បាច់ក្បូរ
- លិម្បការ – ជាងឆ្លាក់ត្រា
- លេខាធិការ – ស្មៀន
- វចនករ,-ការ-ការកៈ-ការី – អ្នកស្ដាប់បង្គាប់
- វនចរ, វនេចរ, ពនេចរ – ព្រានព្រៃ
- វាណវារ – អាវក្រោះ
- វាសរ, វាសរៈ – វេលាយប់
- វាសវៈ – ព្រះឥន្ទ
- វាសាគារ – បន្ទប់ដេក
- វិក្កយាគារ, វិក្រយាគារ – ផ្ទះលក់ទំនិញ
- វិជ្ជាករ – អ្នកបង្កើតវិជ្ជា
- វិន័យធរ – អ្នកចេះវិន័យ
- វិភាករ – អ្នកធ្វើនូវពន្លឺ
- វិស្វករ – អ្នកធ្វើខាងសំណង់
- វេគសរ – សេះ, លា
- វេស្សានរ – ភ្លើង
- វោការ – លាមក
- សត្តនិករ – ពួកសត្វ
- សន្តិករ – អ្នកធ្វើឲ្យមានសន្តិភាព
- សភាចារ – ច្បាប់
- សសុរៈ – បិតាក្មេក
- សស្ស – សន្ទូង
- សស្សការ – អ្នកស្ទូង
- សហចរ – អ្នកដើរជាមួយ
- សហោទរ – បងប្អូនរួមមាតាតែមួយ
- សីតករ, សីតភានុ – ព្រះចន្ទ
- សីទន្តរ – សមុទ្រទឹកកក
- សុករ – ជ្រូក
- សុធីរ – អ្នកដែលមានចំណេះខ្ពស់
- សុរ – ទេវតា
- សុរាការ – អ្នកបិតស្រា
- សុវណ្ណការ – ជាងមាស
- សេដ្ឋការ – អ្នកធ្វើសេដ្ឋកិច្ច
- សោទរ – បងប្អូនប្រុសរួមឧទរតែមួយ
- ស្កន្ទមារ – មារជ្រែក
- ស្កន្ធាពារ – កងទ័ព
- ស្នំក្រមការ – ពួកស្រីបម្រើព្រះរាជា
- ស្មៀនស្មេរ – អ្នកសរសេរ
- ហីរ – ពេជ្រ
- ហិរញ្ញការ, ហិរណ្យការ – ជាងប្រាក់
- ហីរការ – ជាងច្នៃពេជ្រ
- ហុតករ,-ការ – អ្នកបូរជាភ្លើង
- ហេមការ – ជាងមាស
- ហោការ – អ្នកធ្វើហោម គឺកិច្ចបូជាទេវតា
- ហោរ – អ្នកចេះទាយ
- អករ៍ – អ្នកមិនធ្វើការ
- អនន្តរ – អ្នកគ្មានផ្ទះ, អ្នកលះបង់លំនៅចេញទៅបួស
- អនាគារ – អនន្តរ
- អនិស្សរជន – ជនដែលមិនមែនជាធំលើគេ
- អមរ – ទេវតា
- អមរនិករ – ពួកទេវតា
- អយស្ការ – ជាងដែក
- អហិតករ – អ្នកធ្វើអំពើឥតផលប្រយោជន៍
- អាគារ, អាគារិយ – អ្នកដែលមានផ្ទះ
- អាជីវករ – អ្នកប្រកបអាជីវកម្ម
- អាទិករ – អ្នកផ្ដើមធ្វើមុនគេ
- អាទរមិត្ត – មិត្តដែលរាប់រកគ្នាដោយយកចិត្តទុកដាក់
- អារាមករ – អ្នកសាងវត្ត
- អារាមាធិការ, អាវាសាធិការ – ចៅអធិការវត្ត
- អាវបនករ – អ្នកប្រកបមុខរបរខាងដាំដំណាំ
- អាវុធករ – អ្នកធ្វើអាវុធ
- អាហារប័ណ្ណ – បញ្ជីរាយមុខម្ហូបដាក់បង្ហាញភ្ញៀវ
- ឧស្សាហករ – អ្នកធ្វើឧស្សាហកម្ម
- ឧឡារមេធា – អ្នកប្រាជ្ញឆើត
សម្រាប់ខ្មែរ 
ខ្មែរយើងមានពាក្យដែលដូនតាបានបង្កើត យ៉ាងលំបាកតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំ តែ ឥលូវមិនដឹងដោយសារ អ្វី ទេ បែជាត្រូវអ្នកជំនាន់ក្រោយ ដែលមិនបានធ្វើអ្វីសោះ ចំពោះភាសារ បាននាំគ្នាបំបាត់ចោលបណ្តើរៗហើយ និយមអ្វីជាបរទេសទៅវិញ នេះបានចំ។
រួចចុះពាក្យ កាដុមឆែប (ឆែបតែមួយដុំហ្នឹង) វិញនោះ អាម៉េចបានជាអត់ឃើញ
មានគេប្រើអញ្ចឹង? ក្នុងវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃ ជួន ណាត ដូចជាអត់ឃើញ
មានពន្យលពាក្យហ្នឹងសោះ !
ទៅរកដឹកម៉ូយមួយសិន គ្រាន់បានលុយដកមេម៉ាកាយ៉យពីរកាយ៉យ
នេះប្រហែលជាពាក្យខ្លះគេបង្កើតមកព្រោះតែតំរូវការក្នុងការសរសេរពាក្យកាព្យតែប៉ុណ្ណោះ។ ពាក្យខ្លះ ប្រហែលជាពាក្យដែលគេប្រើក្នុងឯកសារសំស្ក្រឹត រឺបាលីសរសេរជាខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយបើបែបនេះមែន មានពាក្យច្រើនណាស់ ដែលយើងមិនសូវប្រើ ដែលចំនួនពាក្យ ~= ចំនួនពាក្យក្នុងវចនានុក្រមសំស្ក្រឹត – ចំនួនពាក្យសំស្ក្រឹតក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ + etc.។
posoky ៖ ខ្មែរអញ្ចឹង។ ពាក្យខ្មែរបុរាណប្រហែលមិនសូវមានអ្នកចេះទេ តែបើសួរបាលីវិញ យកទៅណាអស់។ តែគ្មាននរណាត្រូវបន្ទោសទេ។
តាមផ្នត់គំនិតយើងជាខ្មែរ កាលបើនិយាយថាប្រើភាសាខ្មែរគឺតែងតែរាប់បញ្ចូលទាំង
ភាសាខ្មែរសុទ្ធ ភាសាសំស្ក្រឹត និង ភាសាបាលី ប្រើតែភាសាខ្មែរសុទ្ធសាធមួយមុខមិនអាចគ្រប់គ្រាន់ទេ ហេតុហ្ហឹងហើយទើបមានពាក្យមួយឃ្លាថា ខ្មែរយើង មានក្បាលអត់«ចិត្ត» មានក្តិតអត់«អាចម៍» ព្រោះពាក្យ «ចិត្ត» និងពាក្យ «អាចម៍» ជាពាក្យយកមកពីភាសាបាលី។ ពាក្យដែលបឿនយកមកបង្ហាញ
នៅទីនេះគឺសុទ្ធតែជាពាក្យល្អៗដែលកូនខ្មែរគួរតែទម្លាប់ប្រើ ។ ដោយសារតែការ មិនសូវទម្លាប់ប្រើហ្នឹងហើយបានជាចេះតែមានការបាត់បង់ទៅ រួចហើយក៏តាំង បន្ទោសថាខ្មែរមិនមានពាក្យប្រើគ្រប់គ្រាន់នឹងគេ ។ តាមពិតពាក្យខ្មែរខ្លួនឯងត្រូវ កប់បាត់ដោយសារតែយើងមិនជួយគ្នាលើកតំកើង ។ ការដែលរវល់តែទៅនិន្ទាឈ្នានីសថាហេតុអ្វីភាសាបាលី និងភាសាសំស្ក្រឹតមានប្រើច្រើនគគោកមិនបន្ទោសទៅបន្ទោសតែអ្នកយកភាសា ផ្សេងពីនោះមកប្រើនោះ ក៏មិនយុត្តិធម៌ដែរ ពីព្រោះភាសាបាលីនិងសំស្ក្រឹតជាភាសាគោលនៃភាសាជាតិខ្មែរ បានចាក់ឫសជាយូរយារមកហើយ ហើយនេះក៏ជាស្នាដៃនិងមរតករបស់បូរាណាចារ្យរបស់យើងដែរ ហើយអ្នកទាំងនោះសុទ្ធតែចេញមកពីសាលាបាលី សំស្ក្រឹតទាំងអស់។បើអ្នកមិនចេះភាសាសំស្ក្រឹតនិងបាលីទេមិនអាចបកស្រាយភាសាខ្មែបាន
ទូលំទូលាយទេ ។ រឿងថ្មី ឬចាស់នោះមិនជាសំខាន់ទេ សំខាន់គឺត្រង់ថា យើងគប្បីថែរក្សានូវអ្វីដែលមានហើយ ព្យាយាមយកមកវិញនូវអ្វីដែលយើងបាត់បង់ទៅ ។ ហើយយើងអាចបង្កើតថ្មីបន្ថែមបាននូវអ្វីដែលយើងពិតជាមិនទាន់មាន ។ បើយើងមានរបស់ខ្លួនយើងហើយ មិនព្រមប្រើរបស់ខ្លួន ចេះតែខំយករបស់គេ មកប្រើហើយបំភ្លេចរបស់ខ្លួនចោលនោះ នឹងធ្វើឲ្យអក្សរសាស្ត្រខ្មែរយើង កាន់តែច្របូកច្របល់លើការច្របូកច្របល់សព្វថ្ងៃនេះទៅទៀត ។
គួរពុំគួរសូមអភ័ទោស!
ខ្ញុំព្រះករុណា យល់ស្របជាមួយព្រះតេជគុណ ១០០% ។ តែប្រសិនបើមើលពាក្យខាងលើទាំងអម្បាលមាណ គឺសុទ្ធសឹងតែជាពាក្យបាលីឬសំស្រ្កឹតចង់១០០% ទៅហើយ។ ពាក្យរបស់ខ្មែរវាមានមែនពិត តែប្រសិនបើយើងមិនយកមកប្រើប្រាស់ ឬកត់ត្រាទុកនៅកន្លែងណាមួយទេនោះ ពាក្យទាំងនោះមុខតែនឹងបាត់បង់ជាក់ជាមិនខានឡើយ !
ខ្ញុំក៏គាំទ្រនឹងការបកស្រាយរបស់ភិក្ខុធម្មានន្ទ ត្រង់ហ្នឹងហើយ បានជាអ្នកដែលខ្មែរនិយមជ្រុលពេក រហូតចង់បំបាត់បាលី និងសំស្ក្រឹតចេញពីភាសាខ្មែរឲ្យអស់នោះធ្វើទៅមិនកើត។
មិនដឹងជាមាននរណាខ្លះទេដែលចង់ទៅបំបាត់ បាលី និងសំស្ក្រឹតចេញពីភាសាខ្មែរឲ្យអស់ នោះ លោកបឿនគិតតែខ្លួនឯងទេមើលទៅ?
ខ្ញុំមិនដឹងអ្នកណាខ្លះទេ គ្រាន់តែធ្លាប់ឮល្ហៀងៗ
អីយ៉ួយ ! រឿនភាសាហ្នឹង អត់ហានបើកម៉ាត់ទេខ្ញុំ 😀
ពាក្យមានន័យលុះត្រាអ្នកស្តាប់អាចយល់បាន ។
តែបើនិយាយអំពីក្រុមខេមរយានកម្មវិញ ខ្ញុំដឹងថា ពួកគេមិនមែនចង់លុបបំបាត់បាលីសំស្ក្រឹតទាំងអស់នោះទេ តែ៖ (១) ឥលូវនេះ យើងចាប់ផ្តើមរិះគន់ថាយើងមានពាក្យបាលីសំស្ក្រឹតប្រើហើយ ចាំបាច់អីទៅយកអង់គ្លេសពាក្យដដែលៗមកធ្វើអីទៀត?។ ខាងខេមរយានកម្មគេក៏គិតដូចនេះដែរ មានន័យថា (២) ពាក្យខ្លះដែលយើងថាតាមបាលីសំស្ក្រឹតអីហ្នឹង តើមុនហ្នឹងមានពាក្យខ្មែរដែរទេ? បើមានគេថាម៉េច?។
និយាយទៅខាងណាក៏គេរិះគន់ថា “មានពាក្យខ្លួនឯងហើយ ចាំបាច់យកពាក្យគេមកធ្វើអីទៀតដែរ”។
បើលោកគ្រូចិត្រថាអ៊ីចឹងហើយ ក៏អ៊ីចឹងចុះ
ហ៊ើយ! អារឿងនេះខ្ញុំមិនដឹងជាធ្វើយ៉ាងម៉េចទេ។ តែគួរកត់សម្គាល់ចំពោះពាក្យ “ហោរ” ព្រោះថាភាគច្រើនគេនិយាយថា “ហោរា” សំដៅទៅលើមនុស្សទៅវិញ តាមពិត “ហោរា” គ្រាន់តែជានាម សំដៅការទស្សន៍ទាយតែប៉ុណ្ណោះ។ “ហោរ” ទើបបានជាអ្នកទស្សន៍ទាយ។
ងាប់ពាក្យទាំងហ្នឹងភាគច្រើន សូម្បីតែខ្ញុំអានហើយក៏មិនយល់ផង តើអោយប្រើយ់ាងម៉េចទៅ? ណាមួយវាក៏ជាចំណុចខុសរបស់ខ្ញុំមួយដែរ ព្រោះអីខ្ញុំអត់សូវស្វែងយល់អំពីអក្សរខ្មែរផង.. ជួនកាលពាក្យទាំងហ្នឹងមានមនុស្សខ្លះក៏យកមកនិយាយលេងបែប លឹងសើចដែរ តែមិនប្រើផ្លូវការទេ ដូចជា មិត្តភក្តរបស់ខ្ញុំតែងតែ ហៅគ្នារបស់គេថា អ្ហា ពានរ (ស្វារ) ហិហិហិ
ខ្ញុំក៏ធ្លាប់ឮគេនិយាយពីរឿងលុបបំបាត់អក្សរបាលី សំស្រ្កឹតដែរ ។ កាលពីថ្ងៃមុនខ្ញុំបានចូលរួមវេទិការអក្សរសាស្រ្តខ្មែរនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ពេលនោះគេបានលើកឡើងពីអ្នកប្រាជ្ញមួយចំនួនដែលចង់លុបចោលអក្សរបាលីសំស្រ្កឹត តែត្រូវបានខាងពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យចំទាស់ ហើយគេក៏បានលើកពីបញ្ហាអ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្រ្តខ្មែរមួយចំនួនមកបរិយាយដែរ ដូចជា លោក កេង វ៉ាន់សាក់(អ្នកដែលចង់លុបបំបាត់ចោលនូវអក្សរបែបបាលី សំស្រ្កឹត និង ព្យាង្គតម្រួត) ហើយមានម្នាក់ទៀតខ្ញុំភ្លេចឈ្មោះ តែចាំបានថាគាត់ជាអ្នកបោះពុម្ពសៀវភៅវេយ្យាករណ៍ខ្មែរ(ឧ.ស្រមោចុង សម្រាប់ញី ស្រមោចចៀន សម្រាប់ឈ្មោល) តែជាកុសលត្រូវបានក្រសួងអប់រំយុវជន និង កីឡាបញ្ជាឱ្យប្រមូលសៀវភៅនោះយកទៅដុតចោលទាំងអស់ ។ ឱ ! បុព្វបុរសខ្មែរដែលខំចងក្រងនូវក្បួនខ្នាតអក្សរ តែឥឡូវត្រូវកូនខ្មែរ (មួយចំនួន) បំភ្លេចចោល រហូតអ្នកខ្លះចង់លុបបំបាត់ចោលទៀត ។ បើតាមយោបល់ខ្ញុំយើងគប្បី នាំគ្នាជួយការពារអក្សរសាស្រ្តជាតិ កុំឱ្យបាត់បង់ កុំឱ្យបរទេសមើលងាយមើលថោក ។
បើតាមយោបល់ខ្ញុំ យើងគប្បីនាំគ្នាជួយការពារអក្សរសាស្រ្តជាតិ ហើយត្រូវពិនិត្យនូវរាល់កំហុងឆ្គងអក្ខរាវិរុទ្ធតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ដែលជាស្នាដៃរបស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជួនណាត ។ ខ្ញុំសូមលើកយកពាក្យមួយចំនួនដែលខ្ញុំប្រើខុសអស់រយៈពេល ១១ ឆ្នាំហើយ ដែលពេលនេះខ្ញុំទើបនឹងកែមកជា ៖ សម្រាប់, ឱ្យ, អីវ៉ែអីវ៉ាន់, អាម៉េរិក័ង, អាម៉េរិក, អាហ្វ្រិក័ង, ឃាតក, អាសយដ្ឋាន, ខណ្ឌ, សម្របសម្រួល-ល-….. ។ គួរឱ្យខ្មាស់គេណាស់ខ្ញុំ 😦
ខ្មាសអីក្មេងតូច នរណាក៏ធ្លាប់សរសេរខុសដែរ នេះចេះដល់ អីវ៉ែអីវ៉ាន់ អាម៉េរិក័ង អីទៀត ឡូយមែន!
អ្នកដែលចង់បំបាត់នោះបានស្លាប់បាត់ហើយ ។ គេព្យាយាមកែប្រែពាក្យទាំងសំណេរទាំងការបកស្រាយ ។ សំណាងធ្វើអត់បាន ចុងក្រោយនៅតែមិនឈ្នះសេចក្ដីពិតដដែល ។ គ្មានអំណះអំណាងសោះ ចេះតែនឹកឃើញក៏ថា ។ ស្លាប់ក៏ល្អដែរ សោះនឹងធ្វើឲ្យកូនខ្មែរច្របូកច្របល់ ។
ពាក្យទាំងអស់ដែលបឿនបានលើកយកមកនេះគឺពិសេសពិសាលណាស់ខ្ញុំសូម សរសើរដោយស្មាះ និងពិតជាពូកែស្រាវជ្រាវមែន។បញ្ហាអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរយើងគឺ ពិតជាយកមកពីបាលីសំស្ក្រឹតយ៉ាងច្រើនមែន ព្រោះខ្មែរយើងមានវប្បធម៌អរិយធម៌ ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាទៅនឹងឥណ្ឌា(តាមប្រវត្ដិសាស្ដ្រ)។ដូចជាព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី ជាមហេសីរបស់ព្រះបាទជយ័វរ្ម័នទី៧ហើយព្រះនាងចេះនិយាយភាសាសំស្ក្រឹត យ៉ាងស្ទាត់ជំនាញទៀតផង ជាពិសេសទៅទៀតព្រះនាងសាកលវិទ្យាធិការនៃ សាកលវិទ្យាល័យមួយរូបក្នុងសម័យអង្គរទៀតផង។មិនមែនខ្មែរសុទ្ធតែប្រើពាក្យ មកពីបាលីសំស្ក្រឹតទាំងអស់នោះដែរ តែខ្មែរយើងនិយមយកពាក្យទាំងនោះមក ប្រើដោយចាត់ទុកថាពាក្យទាំងនោះជាពាក្យបច្ចេកទេសខ្ពស់ជាពិសេសសំរាប់ ពិធីសាសនាជាដើម។យើងត្រូវដឹងថា សម័យមុនខ្មែរយើងកាន់សាសនា ព្រាហ្មណ៏ឫព្រហ្មញ្ញសាសនា ហើយសាសនានេះមានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់មក លើសង្គមខ្មែរយើង។ដូច្នេះអក្សរសាស្ត្រខ្មែរចេះតែវិវត្ដមួយដំណាក់កាលៗគ្រប់ ជំនាន់ទាំងអស់។រហូតមកដល់សម័យអង្គរនិងក្រោយមកព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបាន ប្កូរមកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធវិញដូច្នេះអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរមានព្រះសង្ឃជាដើមបានកើត ឡើងហើយនិយមប្រើភាសាបាលី(មគធភាសា)ហើយភាសានេះក៏ចាប់ផ្ដើមមាន ឥទ្ធិពលបន្ដមកទៀត។ខ្មែរយើងជាច្រើនបានយកភាសានេះមកប្រើដូចជាភាសា របស់ខ្លូនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។សួរថាហេតុអីបានជាខ្មែរយើងមិនយកភាសាខ្លួន មកប្រើបា្រស់ទៅ? ដោយសារតែខ្មែរយើងមិនមានពាក្យគ្រប់គ្រាន់មកប្រើ ក៏បានប្រើពាក្យកំចីពីបាលីសំស្ក្រឹតហ្នឹងទៅ ហើយជាពិសេសអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរ ជាច្រើន សុទ្ធតែចេញមកពីសាលាសាសនា។
សូមជ្រាប់យ៉ាងនេះវិញ៖ មិនត្រឹមតែខ្មែរយើងយកពាក្យបាលីសំស្រ្កឹតមកប្រើ ជាភាសារបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះទេ យើងក្រឡេកមើលភាសាអង់គ្លេសដែលជា ភាសារីកចំរើនជាងគេនៅលើពិភពលោកក៏នៅតែប្រើពាក្យកំចីពីភាសាគេដែរ។ តែអ្វីដែលសំខាន់នោះគឺគេមិនដែលចង់លុបបំបាត់អ្វីដែលមានហើយនោះទេ គេតែងតែអភិរក្សនិងបង្កើតបន្ថែមទៀត។វាផ្ទុយពីខ្មែរយើង យើងបែជាចង់លុប បំបាត់ទៅវិញ។យើងគូរតែបង្កើតបន្ថែមថ្មីៗទៅ ហើយរបស់ចាស់យើងទុកវា សំរាប់កូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយសិក្សារៀនសូត្រស្រាវជ្រាវស្វែងយល់ទៅ វាប្រសើរជាជាង ការចង់លុបបំបាត់ចោល។នេះហើយបានជាភាសាខ្មែរយើង ពុំសូវបានជឿនលឿនដូចជា ព្រោះតែយើងខ្វះការឯកភាពគ្នាហើយប្រកាន់ មានះតែសព្វៗខ្លួន ដែលបណ្ដាលអោយអក្សរខ្មែរកាន់តែធ្លាក់ចុះ។ខ្ញុំសូមរិះគន់ បន្តិចទៅចុះ ដូចលោកសាស្រ្ដចារ្យកេង វាន់សាក់ គាត់ពូកែខាងអក្សរសាស្រ្ដ ខ្មែរតែគាត់មិនបានចេញអ្វីអោយជាដុំកំភូនសំរាប់ជាតិមាតុភូមិអោយដូចជា សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជជូន ណាតសោះ គាត់ចាំតែរិះគន់គេ។ប៉ុន្ដែមិនមែនថាគាត់ មិនបានជួយជាតិនោះទេ គាត់ក៏បានជួយច្រើនដែរគ្រាន់តែមិនលេចធ្លោរ ប៉ុណ្ណោះ។ខ្ញុំក៏មានមោទនភាពចំពោះគាត់ដែរ។សូមអភ័យទោសខ្ញុំសរសេរវាចា ច្រើនបន្ដិចហើយ។សុំអភ័យទោសផង នេះគ្រាន់តែជាគំនិតរបស់ខ្ញុំតែប៉ុណ្ណោះ ហើយក៏សូមសរសើដល់បឿនដែលខំស្រាវជ្រាវសំរាប់បញ្ចេញយោបល់ទាំង អស់គ្នា។សូមអរគុណ!
លោកផល៖ លោករិះគន់ លោកកេងវ៉ាន់សាក់ថាថាគាត់បានរិះគន់សម្តេចជួន ណាត ដោយមិនបានធ្វើអ្វីជាដុំកំភួនដូចសម្តេចជួន ណាត។ អញ្ចឹងលោកផល រិះគន់លោកកេងវ៉ាន់សាក់ តើលោកផលបានធ្វើអ្វីខ្លះជាដុំកំភួនច្រើនជាងលោកកេងវ៉ាន់សាក់?។ 😀
តាមពិតធម្មតាទេ ក្នុងសង្គមមួយ បើមានអ្នកមួយអ្នកធ្វើ អ្នកមួយដែលគ្មានអីធ្វើគឺអង្គុយចាំតែរិះគន់ដូច្នេះឯង។ ចំនុចដែលមិនល្អគឺចាំតែរិះគន់តែមិនធ្វើ។
យើងទាំងអស់គ្នាប្រហែលជាលឺឡើងស៊ាំត្រចៀកទៅហើយពីការរិះគន់គ្នាទៅវិញទៅមករវាងរដ្ឋាភិបាលនិងបក្សប្រឆាំង។ យើងលឺតែបក្សប្រឆាំងរិះគន់ តែគ្មានឃើញបក្សនេះសង់សាលារៀនអីដូចរដ្ឋាភិបាល….។ ប៉ុន្តែសួរថាគ្មានបក្សប្រឆាំងដែលចាំតែរិះគន់មួយនេះបានដែររឺអត់?។
ដូច្នេះទស្សនៈខ្ញុំគឺស្តាប់ហេតុផលអ្នកដែលរិះគន់។ គេរិះគន់ហ្នឹងត្រូវរឺខុស។ បើគេរិះគន់ត្រូវ កែខ្លួនបានទេ?។
និយាយអញ្ចឹងលោកផល បានដឹងថាលោកកេងវ៉ាន់សាក់ រិះគន់សម្តេចមិនត្រឹមត្រូវត្រង់ណាខ្លះ?
អ្វីដែលខ្ញុំរិះគន់លោកសាស្រ្ដាចារ្យកេង វាន់សាក់នោះខ្ញុំមិនបានរិះគន់គាត់ជា មនុស្សឥតប្រយោជន៍នោះទេ ហើយខ្ញុំក៍មិនមែនជាអ្នកចេះដឹងខាងអក្សរសាស្រ្ដ អោយបានជ្រៅជ្រះនោះដែរ ។តាមខ្ញុំដឹងលោកកេង វាន់សាក់គាត់ចង់កែតម្រូវ ព្យញ្ជនះក្នុងភាសាខ្មែរដូចអក្សរ ណ, ឡ, ហើយប្រើតែអក្សរ នបានហើយ ប៉ុន្ដែ ត្រូវ បានសម្ដេច ជូនណាតលោកជំទាស់ដោយលោកសំអាងថាអក្សរណ,ឡ ជាដើមមិនអាចបំបាត់បានទេ ពីព្រោះវាប្រើក្នុងភាសាបាលីច្រើន។ខ្ញុំលើកមក នេះគ្មានឯកសាណាសំអាងទេ តែតាមការស្ដាប់នៅក្នុងនាទីអក្សរសាស្ដ្រតែ ប៉ុណ្ណោះ ហើយបានលឺតាមលោកគ្រូផ្នែកពុទ្ធសាសនាមួយចំនួនគាត់បា្រប់តែ ប៉ុណ្ណោះ។រឿងសំដីរិះគន់ ចំពោះខ្ញុំជាមនុស្សធម្មតាអត់បញ្ហាទេ ដូចជា លោកមើលរឿងភាពយន្ដអ្វីមួយចឹង តែភាពយន្ដនោះមិនល្អមើលសោះ តែលោកអាចរិះគន់បាន សួរថាតើយើងបានធ្វើអីដល់ភាពយន្ដហ្នឹង យើងមាន សមត្ថភាពផលិត សំដែងដូចក្នុងភាពយន្ដដែលយើងរិះគន់ថាមិនល្អមើល បានទេ?សំរាប់ទស្សនិកជនអាចរិះគន់តាមការមើលនឹងវិភាគរបស់យើង។ លោកសួរខ្ញុំថា តើខ្ញុំបានធ្វើអ្វីដល់សង្គមជាតិ? ចំលើយគឺថាអត់តែម្ដង ហើយក៍ មិនដែលបំផ្លាញជាតិដែរ បើប្រៀបធៀបជាមួយលោកវិចិត្រវិញ ខ្ញុំប្រាកដជា ចាញលោកវិចិត្រមហាសែនឆ្ងាញហើយ។ខ្ញុំគ្រាន់តែជាទស្សនិកជន ដែលចាំតែ មើលហើយរិះគន់តែប៉ុណ្ណោះ។ ម្ដងទៀត ខ្ញុំគ្រាន់តែប្រៀបធៀបស្នាដៃ រវាង លោកសាស្ដ្រាចារ្យ កេង វ៉ាន់សាក់ ជាមួយនឹងស្នាដៃរបស់សម្ដេច ជូន ណាត តែ ប៉ុណ្ណោះ ដោយស្នាដៃរបស់សម្ដេចជូនណាតមានការទទួលស្គាល់ច្រើនជាង ហើយក៏កូនខ្មែរ បច្ចុប្បន្នយកតាមច្រើនដែរ នេះតាមការមើលឃើញជាក់ស្ដែងរបស់ ខ្ញុំទេ។សូមលោកវិចិត្រ កុំប្រៀបធៀបខ្ញុំជាមួយលោកសាស្ដ្រាចារ្យកេងវាន់សាក់ ព្រោះខ្ញុំជាមនុស្សអនក្ខរជន ហើយបញ្ចេញមតិតាមតែការយល់ឃើញរបស់ខ្លួន ប៉ុណ្ណេះ ហើយមិនប្រាកដជាត្រូវទាំងអស់នោះដែរ។
សូមកុំប្រៀបធៀបខ្ញុំជាមួយលោក កេងវាន់សាក់ ខ្ញុំគ្រាន់តែរៀនតាមគាត់មិន ទាំងចេះផង ហើយគ្រាន់តែខ្ញុំសរសេរអក្សរខ្មែរក៏សរសេរមិនត្រូវផងហើយ ក៍មិនរិះគន់គាត់ដែរ គ្រាន់តែធ្វើការប្រៀបធៀបស្នាដៃរវាងអ្នកប្រាជ្ញអក្សរ សាស្ដ្រខ្មែរទាំងពីរប៉ុណ្ណោះ។
ផល៖ ខ្ញុំគ្មានអ្វីគ្រាន់បើជាលោកបន្តិចទេ។ ខ្ញុំជឿថា ទោះបីលោកផលមិនមានកេរ្តិ៍ល្បីល្បាញអីដូចសម្តេចជួនណាត តែក៏មានចំនុចណាមួយនោះ ទស្សនៈណាមួយនោះ ល្អជាងសម្តេចដែរ។
ខ្ញុំគិតថាលោកក៏មានទស្សនៈដូចតែខ្ញុំដែរ ចំពោះរឿងរិះគន់គេនេះ។ ហេតុដែលខ្ញុំលើកយកចំនុចនេះមកនិយាយព្រោះអ្នកនយោបាយគេច្រើនតែរិះគន់ពួកសង្គមស៊ីវិលថា “ចាំតែរិះគន់…”។..
ចំពោះរឿងអក្សសាស្ត្រនេះ តាំងពីក្មេងមកខ្ញុំធ្លាប់ស្តាប់រឿងកុហកជាច្រើន។ រឿងទីមួយដែលខ្ញុំបានស្តាប់គឺលោកកេងវ៉ាន់សាក់ចង់លុបអក្សរខ្មែរចោល យកឡាតាំងមកប្រើ តែត្រូវសម្តេចជួនណាតប្តឹងដាក់គុក។ រឿងបន្ទាប់មកទៀតមានរឿងលុបបំបាត់ ណ ឡ ជំនួសដោយ ន ល។ បើតាមតែខ្ញុំស្តាប់ហេតុផលទាំងសង្ខាងទៅ រឿងនេះគ្រាន់តែជារឿងដែលគេបំប៉ោងបន្ថែមតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកកេងវ៉ាន់សាក់បានអះអាងថា ដ ឋ ឌ ឍ ណ និង ឡ ខ្មែរយើងប្រើសំរាប់តែពាក្យបាលីនិងសំស្ក្រឹតតែប៉ុណ្ណោះ មិនប្រើសំរាប់ពាក្យខ្មែរសុទ្ធទេ។ ដូច្នេះពាក្យខ្មែរសុទ្ធ អំនាច រឺអំណាច គួរតែសរសេរថា អំនាច (តាមទស្សនៈកេងវ៉ានសាក់)។ មានន័យថាកេងវ៉ាន់សាក់ទាមទារអោយកែពាក្យខ្មែរណាប្រើ ណ អោយប្រើ ន (តែមិនទាមទារកែពាក្យបាលីរឺសំស្ក្រឹតដែលប្រើណ ទេ [?])។
មិនមែនមានតែកេងវ៉ាន់សាក់ម្នាក់ឯងទេដែលគិតបែបនេះ មនុស្សសម័យនោះដូចជាលោកអៀវកឺស ក៏គិតដូចនេះដែរ។ ខ្ញុំជឿថាសម្តេចជួនណាតក៏ដឹងដែរ(មានរំលឹកក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ)។ ប៉ុន្តែសម្តេចគាំទ្រសំនេរ បែប អំណាច ព្រោះវាស្រួលជាង មិនបាច់គិតរឿងទំនាញសូរ។ ហេតុដូចនេះបានជាគេច្រើនហៅថាវេយ្យាករណ៍រឺសំនេរបែបសម្តេចជួនណាតជាសំនេរសម័យទំនើប (មានន័យថាមិនដូចសំនេរបុរាណ)។
ហេហេហេ !វិចិត្រ! ឥឡូវយើងកុំនិយាយអំពីនរណាគ្រាន់បើជាងនរណាទៀតអី។ យើងសុទ្ធតែអ្នកអក្សរសាស្ដ្រស្ទើរភ្លើង មិនអាចប្រៀបធៀបទៅទស្សនះរបស់អ្នក ប្រាជ្ញអក្សរសាស្ដ្រទាំងពីរបានទេ(ណាតនិងសាក់)។មែនពិតទៅ, ខ្ញុំដូចជាទស្សនិក ជនចឹង គ្រាន់តែមើលថាមិនល្អមើលចេះតែរិះគន់ទៅ មិនដឹងជាត្រូវឬខុសទេ តែបើ ខុសជួយកែផង។ទាំងខ្ញុំទាំងវិចិត្រសុទ្ធតែកើតអត់ទាន់ជំនាននោះ ហើយអ្វីដែល គ្រាន់តែលឺគេនិយាយវាមិនបានដូចជាឃើញផ្ទាល់នឹងភ្នែកឡើយ។និយាយអោយចំ ទៅការរិះគន់របស់ខ្ញុំគឺពិតជាខុសហើយ ព្រោះចំណេះរបស់ខ្ញុំយល់មិនដល់ឆ្ងល់ មិនកើត ហើយចេះតែថាទៅ ទៅតាមការចេះដឹងដ៍ស្ដួចស្ដើងបំផុត។តាមពិត ទៅវាសមហេតុផលម្យ៉ាងដែរ ដែលវិចិត្រលើកមកនេះ ដូចពាក្យចាស់ថាក្អែក មួយក្អែកដប់ ជូនកាលសាស្ដ្រាចារ្យកេងវាន់សាក់គាត់មានបំណងល្អចំពោះ អក្សរសាស្ដ្រជាតិ តែអ្នកនិយមខាងសម្ដេចជូនណាតក៍ចេះតែបន្ថែមពាក្យទៅ រួចធ្វើអោយអ្នកសិក្សាជំនាន់ក្រោយនិយាយតៗទៀតទៅ។ម្លោះហើយវាសុទ្ធតែ រឿងកុហកដូចលោកវិចិត្រនិយាយអញ្ចឹង។ដើម្បីអោយច្បាស់ជាងនេះ យើងទាំងអស់គ្នាត្រូវតែរៀនដើម្បីស្វែងយល់បន្ថែមទៀតទៅ….ជៀសវាងការ ច្របូកច្របល់។សព្វថ្ងៃសង្គមខ្មែរហាក់ដូចជាអត់មានការឯកភាពគ្នា,ហាក់ដូចជា ច្របូកច្របល់មិនច្បាស់លាស់ ម្លោះហើយកូនខ្មែរមិនដឹងជាសម្រេចយកខាង ណាអោយត្រឹមត្រូវច្បាស់លាស់ នេះក៍ដោយសារសង្គមយើងជួបវិបត្ដិ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំក៍អស់យោបល់ហើយមិនដឹងជាត្រូវនិយាយរបៀបណាទៀត ។សូមអោយ លោកវិចិត្រធ្វើការរិះគន់ខ្ញុំមកចុះ ។ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ទៅអនាគតខ្មែរប្រហែលជា ធ្វើអ្វីមួយដោយមានការឯកភាពគ្នាត្រឹមត្រូវដើម្បីកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយសិក្សា តាម។អរគុណវិចិត្រដែលបានបំភ្លឺ និងការចែករំលែកការយល់ដឹង។ សង្ឃឹមថា អនាគតវិចិត្រនឹងក្លាយជាអ្នកប្រាជ្ញអក្សសាស្ដ្រខ្មែរមួយរូបដើម្បីស្នងសម្ដេច ជូន ណាតនិងលោកកេងវាន់សាក់។
Thanks for sharing.
អត្ថបទនេះចុះផ្សាយតាំងពីឆ្នាំ ២០០៩ គិតទៅតាំងពីក្រេហ្ស៊ី មិនទាន់ចេះប្រើអ៊ីនធឺណិតម្ល៉េះ។ តែទោះជាយូរហើយយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រេហ្ស៊ីសុំបញ្ចេញទស្សនៈបន្តិចផងចុះ ព្រោះត្រូវរឿងចង់និយាយយូរមកហើយ។ ក្រេហ្ស៊ីមិនមែនជាអ្នកអក្សរសាស្ត្រអីទេ តែក្រេហ្ស៊ីធ្លាប់លឺថា នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស បារាំង អាឡឺម៉ង់ ….(ប្រហែលជាអំបូរភាសាលោកខាងលិច) មានភាសាមេចំនួនពីរ គឺ ក្រិច និងឡាតាំង ។ ពាក្យនៅក្នុងភាសានោះ ស្ទើរតែទាំងអស់ផ្សំចេញពីពាក្យឬស បច្ច័យបទ និងបុព្វបទរបស់ក្រិច និងឡាតាំង ជាពិសេសពាក្យដែលបង្កើតថ្មីៗ។ ហើយពួកគេមានមោទនភាពណាស់ដែលមានភាសាក្រិច និងឡាតាំង ជាភាសាមេរបស់គេ និងបានប្រើក្បួនខ្នាតក្នុងភាសាទាំងពីរនេះសម្រាប់បង្កើតពាក្យថ្មីៗយកមកប្រើឲស្របទៅតាមសម័យកាល។
ពេលដែលក្រេហ្ស៊ីលឺដូច្នេះ ក្រេហ្ស៊ីពិតជាមោទនភាពចំពោះភាសាខ្មែរណាស់ ព្រោះភាសាខ្មែរក៏ឡូយមិនចាញ់ភាសាលោកខាងលិចនោះប៉ុន្មានដែរ ដោយភាសាខ្មែរមានបាលី និងសំស្ក្រឹត ជាភាសាមេដែរ ហើយភាសាមេពីរនេះរបស់ខ្មែរមានឋានៈស្មើនឹងភាសាក្រិច និងឡាតាំងរបស់អង់គ្លេស បារាំង….ដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រេហ្ស៊ីតែងឆ្ងល់ថា ហេតុអ្វីអ្នកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរមិនបន្តបង្កើតពាក្យថ្មីៗឲបានច្រើនដោយយកបាលី និងសំស្រ្កឹតជាមូលដ្ឋានទៅ ព្រោះពាក្យថ្មីៗក្នុងភាសាអង់គ្លេស…ក៏ឃើញផ្សំបង្កើតឡើងដោយយកក្រិច និងឡាតាំងជាមូលដ្ឋានដែរ ហើយពាក្យរឹស បុព្វបទ បច្ច័យបទក្នុងក្រិច និងឡាតាំង ប្រហែលជាត្រូវគ្នាស្ទើរតែទាំងអស់នឹងពាក្យឬស បុព្វបទ និងបច្ច័យបទក្នុងបាលី និងសំស្រ្កឹតផង។ ឧទាហរណ៍ខ្លះៗដូចជា៖ international មកពី inter- បូកជាមួយ -national ត្រូវនឹងភាសាខ្មែរថា អន្តរជាតិ មកពី អន្តរៈ- បូកជាមួយ -ជាតិ (មិនប្រើខ្មែរសុទ្ធថា ចន្លោះ ឬ រវាង ជាតិទេ) television មកពី tele- បូកនឹង -vision ត្រូវនឹងពាក្យខ្មែរ ទូរ- បូកជាមួយ -ទស្សន៍ ……..នៅមានច្រើនទៀតរាប់មិនអស់ទេ ហើយពាក្យមួយចំនួនធំបើប្រែជាភាសាខ្មែរសុទ្ធ នោះនឹងមានការលំបាកខ្លាំងមិនខាន ឬអាចថាមិនអាចទៅរួចផង។ ឧទាហរណ៍ ឃ្លា “ខ្ញុំមើលទូរទស្សន៍” ដូរទៅខ្មែរសុទ្ធប្រហែលជាអាចថា “ខ្ញុំមើលគ្រឿងប្រដាប់វិទ្យាសាស្ត្រមួយយ៉ាងសម្រាប់បញ្ចាំងបញ្ជូនរូបភាពនិងសូរសព្ទទៅក្នុងទីឆ្ងាយបាន។” ឬ “ខ្ញុំមើលគ្រឿងប្រដាប់មួយយ៉ាងសម្រាប់បញ្ចាំងបញ្ជូនរូបភាពនិងសំឡេងទៅក្នុងទីឆ្ងាយបាន។” ឬយ៉ាងម៉េច។ ការប្រើភាសាខ្មែរសុទ្ធមិនមែនស្រួលនោះទេ។ ក្នុងនោះសុំលើកយកបញ្ហាទាក់ទិននឹងពាក្យមួយដែលមានបង្កើតយូរមកហើយតែមិននាំគ្នាប្រើ ឬមិនសូវឃើញប្រើ គឺពាក្យ “លោហិតាគារ” ដែលមកពីពាក្យ “លោហិត” បូក “អគារ” ហើយដែលឥឡូវឃើញប្រើពាក្យ “បន្ទប់រក្សាឈាម” ជំនួសវិញ។ ប្រសិនបើខ្ញុំសរសេរថា “បន្ទប់រក្សាឈាមថ្មី…..” តើបន្ទប់ថ្មី ឬឈាមថ្មី?
តាមក្រេហ្ស៊ីយល់ ប្រសិនបើបំបាត់បាលី និងសំស្រ្កឹត ពីភាសាខ្មែរនោះ គឺប្រហែលជាមិនខុសអីពីចង់បានផ្លែផ្កា តែបែរជានាំគ្នាកាប់ឬសកាប់គល់ចោលនោះទេ។ សម្រាប់ក្រេហ្ស៊ី គឺមានមោទនភាពណាស់ដែលមានភាសាបាលី និងសំស្ក្រឹតជាមូលដ្ឋាន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរក៏គួរដល់ពេលបញ្ជាក់ថា ភាសាខ្មែរក៏មានភាសានិយាយ ភាសាសរសេរ ភាសាជាផ្លូវការ ភាសាក្រៅផ្លូវការដែរ ព្រោះការពិតគឺឃើញមានទៅហើយ គ្រាន់តែថាដូចជាមិនទាន់មាននរណាបញ្ជាក់ជាផ្លូវការនៅឡើយប៉ុណ្ណោះ ដូចជា ពាក្យនិយាយក្រៅផ្លូវការថា “ញ៉ុម” ស្មើនឹងពាក្យ “ខ្ញុំ” ពាក្យនិយាយថា “រេ” ស្មើនឹងពាក្យ “ទេ” អីនេះជាដើម។
សូមអស់តែត្រឹមនេះ ព្រោះនិយាយមិនអស់ទេ និយាយច្រើននាំខុសច្រើន។
ជម្រាបលា!
ហេតុអ្វីលោកផល ថាអោយលោកសាស្ត្រាចារ្យកេង វ៉ាន់សាក់ថាគាត់មិនបានធ្វើអ្វីសោះអញ្ជឹងបើខំតែគាត់ខំស្រាវជ្រាវអំពីពាក្យខ្មែរខ្លះយកមកប្រើសោះអីប្រជាជនខ្មែរប្រហែលជានិយមសំស្ក្រឹតបាលីពេកហើយ ខ្ញុំថាគាត់បានធ្វើបដិវត្តន៍ឡើងវិញផ្នែកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរគាត់ខំគាស់រំលើងពាក្យខ្មែរមកប្រើដូចជាពាក្យ ក្លើ ម្រាក់ គឺមានន័យថាមិត្ត ជាពាក្យខ្មែរបែរជាខ្មែរមិនប្រើទៅជាប្រើបាលីសំស្ក្រឹត ដូចពាក្យថ្លើម ក្នុងអត្ថន័យខ្មែរវាមានន័យស្មើថា ចិត្ត ឃើញថាលោកផលបែរជាមិនអរគុណគាត់ ហើយមានអ្នកខ្លះបន់អោយគាត់ស្លាប់ទៅវិញ មនុស្សដូចកេងវ៉ាន់សាក់កម្ររកណាស់ហេតុអ្វីមនុស្សខ្លះមិនយល់ពីគាត់បែរជាមើលងាយគាត់ទៅវិញ ហើយវចនានុក្រមសម្ដេចសង្ឃខ្ញុំក៏សូមសរសើរសម្ដេចដែរ ព្រោះអីលោកទាំងពីរបានខិតខំដូចគ្នា ហើយវចនានុក្រមនេះបានការចូលរួមពីអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនដើម្បីបង្កើត ហើយវាច្រើនគឺជាការលះបង់របស់សម្ដេច បើតាមខ្ញុំស្ដាប់លោកកេងវ៉ាន់សាក់គាត់ក៏មានហេតុផលរបស់គាត់ដែរបើយើងសរសេររាយលឿនហើយរហ័ស ប៉ុន្តែផលវិបាករបស់វាគឺបាត់ប្រភពពាក្យដើមហើយពិបាករកឬសគល់តែប៉ុណ្ណោះ តែបើតាមសម្ដេចគឺវាសមហេតុផលជាងគេក៏យកតាមសម្ដេចទៅ ។ ដូច្នេះយើងត្រូវសិក្សាលើទឡ្ហីករណ៍និងសម្ដេចយកមកផ្គូរផ្គងគ្នាហើយពិចារណាមើលកុំទាន់អាលថាលោកកេងវ៉ាន់សាក់គ្មានប្រយោជន៍ហើយមានអ្នកខ្លះបន់អោយគាត់ស្លាប់ទៀត មានតែគាត់ទេដែលជាអ្នកប្រាជ្ញខ្មែរនិយមដំបូងគេនៅស្រុកខ្មែរហើយ ។
បើតាមពិនិត្យពាក្យទាំងនេះអាចប្រើជាសម័យខ្លះ និងខ្លះជាបុរាណ បើអាចប្រើបានប្រើអ្វីដែលមានស្រាប់ ។